Overweging van René Dinklo OP, zondag 10 aug 2025.
Eerste lezing: Prediker 1,2; 2, 21 - 23
Evangelie: Lucas 12, 13-21
Lees of print je de overweging liever als PDF? Die vind je hier.
Hier vind je alle overwegingen.
Verkondiging
Toen u vanochtend opstond met het voornemen om naar de zondagse viering te gaan, hebt u misschien wel nagedacht over de kleding die u aan zou trekken. U hebt vast in de spiegel gekeken of u er toonbaar uitzag, misschien wel hopeloos geprobeerd een rimpel of de wallen onder de ogen weg te werken. Vervolgens bent u goed gesoigneerd hier naar toegekomen. De meeste mensen voelen zich goed als ze, nadat ze opgefrist zijn, hun zondagse kleding hebben aangetrokken om op weg te gaan.
Maar misschien klonk er in jezelf toch een stemmetje die zei: ‘ijdelheid der ijdelheden, het is al ijdelheid.’ Dat is de tekst uit het boek Prediker uit de Statenvertaling. Het behoort tot één van de bekendste zinnen uit de bijbel. In de Nieuwe Bijbelvertaling, die we hier gebruiken, is gekozen om de oorspronkelijke Hebreeuwse woorden van Prediker op een andere manier te vertalen, een manier die meer recht doet aan die Hebreeuwse tekst: Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is leegte.
Een grote kanttekening is nu op zijn plaats. Wanneer mensen die uitdrukking: ‘ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid’ gebruikten, werd dat vaak in moraliserende zin bedoeld. Verspil je tijd toch niet om jezelf mooi te maken. Maar dit druist in tegen de bedoeling van Prediker. Prediker bedoelt het niet in moraliserende zin.
In het boek Prediker staat immers ook de volgende passage vermeld en wel in het zesde hoofdstuk:
Dus eet je brood met vreugde,
drink met een vrolijk hart je wijn.
God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan.
Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur.
Geniet van het leven met de vrouw die je bemint.
Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven.
Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en zwoegt onder de zon,
dus geniet op elke dag.
Dit klinkt voor ons toch als muziek in de oren!
Wat is nu de levenswijsheid van Prediker?
Kijken we eerst naar het evangelieverhaal. Ook hier past een disclaimer. Het is niet per se verkeerd om goederen in voorraad op te slaan om die in de toekomst te gaan gebruiken.
Denk maar aan het verhaal van Jozef, de dromer in het bijbelboek Genesis. Hij heeft in Egypte een droom over zeven vette en zeven magere koeien. En vervolgens legt hij aan de farao uit dat Egypte eerst zeven jaren van overvloedige oogst zal kennen en daarna zeven jaren van hongersnood. Dan wordt besloten op voorstel van Jozef om het overvloedige graan van de eerste zeven jaren op te slaan in voorraadschuren om deze te kunnen inzetten gedurende de zeven magere jaren. Het is de uitvoering van een goddelijk plan.
Er is dus niets mis met het idee om overtollig graan op te slaan in voorraadschuren. En volgens Prediker hoeft er ook niets mis te zijn met eten en drinken en feest vieren. Nog sterker uitgedrukt: Het programma van ‘rust, eet en drink en geniet ervan’ zoals de rijke landgoed eigenaar uit het evangelieverhaal dat uitdrukt, is het programma van het Joodse oogstfeest Soekot, het Loofhuttenfeest. Het boek Prediker maakt niet geheel toevallig deel uit van de Joodse feestrollen en wordt tijdens het Loofhuttenfeest gelezen.
Waar gaat het mis met die rijke man en zijn landgoed?
De rijke man voert in de gelijkenis een gesprek, een gesprek met zichzelf. Tot zes keer toe zegt hij ‘ik’. En de zevende keer spreekt hij zichzelf toe. Mijn oogst, mijn schuren, mijn rijkdom. Het gaat allemaal om eigen ziel en zaligheid. In zijn denken en spreken is de ander in geen velden of wegen te zien. Ook niet wanneer hij tegen zichzelf zegt: ‘rust uit, eet en drink en geniet ervan.’.
De rijke man eigent zich het erfdeel van de aarde – de oogst – geheel toe. Hij beseft niet dat ons ware erfdeel bij God is in het land van de levenden.
Zoals het verzamelen van overtollig graan niet verkeerd hoeft te zijn, zo is om terug te gaan naar Prediker het niet verkeerd om mooie kleren aan te trekken, parfum op te doen en te feesten.
Welke levenswijsheid ligt hier achter?
Ik blader verder in de bijbel en kom dan uit bij psalm 90. Daarin kun je lezen in de poëtische vertaling van de dames Ida Gerardt en Marie van der Zeyde:
‘De dagen van onze jaren omvatten zeventig jaren, voor de krachtigsten tachtig jaren.’ en ‘Hoe snel voorbij zijn wij – een wiekslag!’
We mogen dus slechts een korte tijd leven – spelen – voor Gods aangezicht. En in die tijd mogen we iets verbeelden van Gods creativiteit en mogen we teken zijn van zijn mensenliefde. Het is dus geen grond tot zelfoverschatting of eigendunk. Onze opgave is om te groeien in de wijsheid van het hart door meer mens te worden zoals God dat bedoeld heeft. In psalm 90 hebben de dames ook gedicht: ‘We leven onze jaren – een zucht.’
Een mensenleven is maar kort en relatief, dat wordt uitgedrukt met die tekst ‘we leven onze jaren – een zucht’, maar die zucht is ook een uitnodiging om te leven op Gods adem.
Prediker ziet als geen ander de betrekkelijkheid van het mensenleven. Het is soms zwoegen, soms ellende, maar we mogen ook tijd nemen om feest te vieren. Prediker promoot niet de hedonistische levensstijl. Een leven dat volledig in het teken staat van lang leve de lol of van het afvinken van je persoonlijke bucket list. Ook promoot hij niet een leven waarbij je alleen maar gebukt moet gaan onder de zwaarte en de zonde.
Waar het Prediker om te doen is en waar het Jezus om te doen is om het ‘ik’ te verschuiven in de richting van de Ander/ander d.w.z. je medemensen, je naasten, en God en om de innerlijke leegte op te vullen met Gods adem, Gods geest.
Mogen wij zo invulling geven aan ons leven, het leven dat slechts kort van duur is met al zijn hoogte- en dieptepunten die vaak ongevraagd op ons afkomen.
