Dominicanen

Aanwezigheid in Zwolle

Het devies van de dominicanen is al acht eeuwen lang veritas, waarheid. En in het geheugen van leden van de Orde staat het verhaal gegrift van een lang nachtelijk gesprek tussen Dominicus en een Kathaarse herbergier, ergens in 1204 of 1205.

Waarheid zoek je in ontmoetingen: met jezelf in de stilte; met de traditie die de zinzoekers uit vorige eeuwen ons nalieten en met de mensen binnen en buiten kerk en klooster. Die ontmoetingen gebeuren met passie en in vriendschap, want we zijn allemaal van dezelfde Schepping.

Dominicanen staan voor een open, uitnodigende manier van katholiek geloven. We willen tegenstellingen bij elkaar brengen: klooster en stad, traditie en moderne tijd, geloof en wetenschap, bidden en doen, luisteren en spreken: ze horen bij elkaar. Daarom staan onze kloosters bij voorkeur midden in de stad.

Zoeken naar waarheid is een verbindende opdracht. Onze bijdrage daaraan leveren we als volgelingen van Jezus Christus. Hij leerde en toonde ons een weg van vertrouwen op God, die liefde is. Op die weg zijn we levenslang zijn leerling.

De communiteit

De communiteit van de broeders bestaat momenteel uit vier, oudere leden. Er was een tijd waarin we met meer waren en meer deden. We hadden allerlei taken in de kerk en in het klooster.

Toch is onze aanwezigheid essentieel. Een van ons zei: ‘We zijn als het ware het cement van het geheel’. Zonder bewoners is er eigenlijk geen levend klooster. Wij maken het bewoonbaar en helpen het een gastvrije plek te zijn voor allen die zich met hart en ziel aan dit klooster en kerk verbonden hebben.

Het is voor ieder van ons een voorrecht om met gebed, aandacht en aanwezigheid bij te dragen aan deze bijzondere plaats midden in Zwolle. Het doet ons goed dat zo veel mensen en organisaties hier graag zijn en steeds weer terugkomen.

Lang was de verwachting dat het kloosterleven zou verdwijnen, maar de laatste jaren is er van alles in beweging, in en om de Orde der Predikers. Leven in gemeenschap, eenvoudig en met aandacht voor stilte, bezinning en verbinding: dat is zo gek nog niet.

Geschiedenis: ruim 500 jaar in Zwolle

Het eerste klooster van de predikbroeders in Zwolle is ruim 500 jaar oud. Nu is er het Stedelijk Conservatorium in gevestigd. In de eerste kloosterkerk zit nu boekhandel Waanders in de Broeren. De dominicanen waren eeuwenlang niet welkom in de stad, maar in 1900 kwamen ze terug in de Assendorperstraat.

In 1465 kochten de predikbroeders grond aan buiten de toenmalige noordelijke stadsmuur van Zwolle. Ze wilden er een klooster bouwen, onder leiding van dominicaan Engelbertus Messenmaker uit Zutphen. Hij werd ook de eerste prior (gekozen leider) van het Zwolse convent.

Het eerste klooster

Het schijnt dat men in de tweede helft van 1466 met de eigenlijke bouw is begonnen. Het duurde tot ongeveer 1493 voordat de kerk af was: een bakstenen hallenkerk met maar twee beuken. Een toren heeft zij nooit gehad, alleen een dakruiter met één of meer klokken. Het gewelf van het gebouw werd omstreeks 1520 beschilderd. In 1557 leverde de Zwolse orgelbouwer Jorgen Slegel een orgel voor de kerk. Het complex is bewaard gebleven. Na een grondige restauratie tussen 1976 en 1988 herbergt het vroegere klooster nu het Stedelijk Conservatorium en in de kerk huist de boekhandel ‘Waanders in de Broeren’. De bekendste bewoner van het laatmiddeleeuwse klooster kwam uit Bretagne en heette Alanus de Rupe. Hij is de uitvinder van de rozenkrans. Hij stierf er in 1475; zijn graf is tot op heden niet gevonden.

Klooster, stal, Librije

In mei 1580 dwong het stadsbestuur de kloosterlingen de stad te verlaten. Dat gebeurde onder druk van protestanten. De broeders kregen vijftig goudgulden mee om in hun eerste onderhoud te voorzien. Het klooster werd na het vertrek van de dominicanen gedeeltelijk verwoest en kwam in handen van komedianten, koorddansers en andere spelers. Daarna was het kazerne en de Librije (bibliotheek) werd synagoge. Dit gebouw werd in 1993 het eerste restaurant met die naam, gedreven door Jonnie Boer en zijn vrouw Thérèse. De kerk werd twee keer gebruikt voor de protestantse eredienst, maar fungeerde ook als paardenstal en als oefenplaats voor militairen.

Het tweede klooster

Begin 1900 keerden de predikbroeders in Zwolle terug. Het boerenechtpaar Van de Vegte-Beumer was bereid zijn erf aan de dominicanen af te staan. Wel moest er grond worden bijgekocht. Architect J. Kayser uit Maastricht ontwierp een neogotisch klooster met kerk naar de oude trant, compleet met een doorlopende claustrumgang rond een binnentuin. De aanbesteding werd gegund aan de Nijmeegse aannemer W. van der Waarden voor nog geen 350.000 gulden. De eerste steen werd gelegd op 3 mei 1900 en op 12 december 1901 trokken de eerste bewoners het klooster binnen. De kerk kwam gereed in februari 1902 en werd op 19 augustus van dat jaar geconsacreerd.

Opleiding filosofie

In de loop van de jaren werden de openbare ruimten aangekleed. Er kwam een Adema-orgel; er kwamen gebrandschilderde ramen, voor een deel ontworpen door pater Raymundus van Bergen; er kwam een mozaïekvloer in het koor, een orgelfront en bewerkte koorbanken, alles naar een ontwerp van architect Jan Stuyt, terwijl de koorbanken gemaakt werden door de Zwolse timmerman Anton Bolmers. In het klooster woonden fraters-studenten, die hier drie jaar les kregen in filosofische vakken als logica, metafysiek, geschiedenis van de filosofie, maar ook preekles, inleiding op de Bijbel enz. Daarna gingen ze door naar Nijmegen om daar theologie te studeren. Verder woonden er in het klooster de docenten, de lekenbroeders, de paters die de kerk bedienden en predikanten die op uitnodiging het Woord Gods gingen verkondigen tijdens retraites op verschillende plaatsen in het land.

Begin 1933 brak een felle brand uit die de hele bovenverdieping van het klooster verwoestte. De schade werd snel hersteld en het gebouw kreeg er zelfs een verdieping bij. Dat was nodig, doordat het aantal bewoners toenam. In de jaren vijftig van de vorige eeuw woonden er zo’n 80 mannen. In 1948 had men een aantal cellen voor fraters bijgebouwd.

Na het rijke roomse leven

De functie van het klooster veranderde in de jaren zestig. Het aantal dominicanen in opleiding daalde dramatisch en alle fraters-studenten vertrokken in 1966 naar het klooster Albertinum in Nijmegen. De filosofie-opleiding verdween uit Zwolle. Sindsdien verhuurt het klooster ruimten die niet meer voor de Orde nodig zijn. In 1995 werd het onderhoud van de gebouwen in handen gelegd van een stichting. In 1965 werd de kerk van het klooster een ‘rectoraat’, een zelfstandige geloofsgemeenschap onder de paraplu van de Jozefparochie. De kerk is tussen 1982 en 1994 grondig gerestaureerd. Tussen 1997 en 2013 woonde een aantal zusters dominicanessen in het klooster, waar zij een eigen groep vormden onder de Hebreeuwse naam ‘Kohèlet’ (prediker). De broedercommuniteit telt op het ogenblik vier leden en woont momenteel niet in het kloostercomplex, omdat het gebouw gerenoveerd wordt.