Overweging van Anneke Grunder OP in de viering op de 29e zondag door het jaar (A), 22 oktober 2023.
Lezingen: Jesaja 45,1-6 en Matteüs 22,15-21
Lees of print je de overweging liever als PDF? Die vind je hier.
Hier vind je andere overwegingen (en hier de overwegingen tot april 2023).
Beste mensen, lieve broeders en zusters,
Als we naar onze wereld van nu kijken valt op hoezeer in oorlog- en crisissituaties snel partij gekozen wordt.
Het lijkt dé manier om je betrokkenheid bij mensen in nood te tonen. Die nabijheid is inderdaad hard nodig.
Mensen die onrecht wordt aangedaan hebben onze steun nodig. Maar dat heeft ook een schaduwzijde: de werkelijkheid is vaak complexer dan onze eerste emoties doen vermoeden. Soms ben je voor je het weet onderdeel geworden van een conflict dat mede daardoor steeds groter wordt…
Er zijn bovendien ook de mensen die van oprecht engagement handig misbruik maken.
Ze dwingen graag om positie te kiezen, zonder nuancering. En soms doet de journalistiek daar ongewild aan mee.
Dat roept bij mij de brandende vraag op: wat is dan wijsheid?
Het evangelieverhaal dat we vandaag horen staat in zo’n context. Het land is bezet door de Romeinen. Het volk wordt onderdrukt. In die context probeert Jezus Gods koninkrijk van liefde gestalte te geven. Maar aanzienlijke Farizeeën zien hun gezag ondermijnd en spannen enkelen van hen en Herodianen voor hun karretje. Zij worden meegesleurd in een spel tegen Jezus. Zo ontstaat een scene voor een scherp debat dat bij Nova (Nieuwsuur) niet zou misstaan:
over een thema dat altijd veel oproept: belastinggeld!
De Farizeeën en Herodianen vertegenwoordigen bovendien twee verschillende Joodse stromingen.
De Farizeeën zijn politiek niet sterk geprofileerd, maar hebben wel bedenkingen tegen de bezetter.
Het leven volgens de Joodse wet, de Thora is voor hen een dringend houvast in die tijd moeilijke tijd van overheersing. Om God en zijn gebod draait hun leven. Daarin profileren ze zich zo scherp dat bij velen van hen de letter van de wet de geest als richtinggever heeft vervangen. De Herodianen zijn de aanhangers van de Herodesdynastie, die met de Romeinen heulen. U ziet het: ze zijn twee uitersten.
Er is één groot verschil met een debat bij Nova. Hier leidt niet één persoon het gesprek tussen twee groepen, om zo een sensationeel debat te ontketenen. Hier is het omgekeerd: twee elkaar tegenstrevende groepen slaan de handen ineen tegen één persoon. Het ademt de sfeer van buigen of barsten. Linksom of rechtsom zal Jezus onderuit gaan. Het bittere geheel wordt verzoet door Jezus in de lucht te steken: ‘U geeft in alle oprechtheid onderricht over de wet van God’. De stroop druipt eraf.
En dan is er de vraag: ‘Is het geoorloofd belasting te betalen aan de keizer?’
Als wij over collectegeld of misintenties praten kan er al een hele discussie ontstaan! En geen wonder, want een bepaald financieel beleid getuigt ook van theologische of sociaal-politieke opvattingen. Hier zijn grotere bedragen in omloop, maar ook worden God en de Keizer, de Levensschenker en de onderdrukkende machthebber, tegenover elkaar gezet. Zegt hij nee, dan erkent hij het bestuurlijk gezag niet en hangt hij bij de Herodianen! Zegt hij ja, dan erkent hij de Eeuwige niet en stuit hij de Farizeeën tegen de borst.
Wie in zo’n impasse staande wil blijven, moet niet alleen overzicht hebben over de situatie, maar ook innerlijke rust, vertrouwen en een diep weten waar het uiteindelijk op aan komt.
Hij vraagt hun om een geldstuk en informeert naar de beeltenis erop: die van de keizer!
De ondervragers lopen dus zelf niet met God en de mens naar zijn beeld onder het hart, ze lopen met de beeltenis van de keizer op zak! En dat geeft toch te denken..
En dan klinkt zijn antwoord: ‘Geef dan aan de keizer wat van de keizer is en aan God wat van God is’.
Dat kun je betrekken op geld: de munt waar de keizer op afgebeeld is, is voor de keizer, de munt die in de tempel te koop is, is voor God.
Maar het gaat veel verder: wij mensen zijn geschapen door de Eeuwige. Wij zijn ‘van hem’! Geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Wie aan God geeft wat van God is geeft zichzélf als schepsel van God, als beeltenis van God aan de Eeuwige. Die mens probeert te leven naar zijn beeld van liefde.
Keizer Cyrus wordt hier zo getekend: Hij geeft het verbannen volk zijn vrijheid terug. Hij doet het terugkeren naar Jeruzalem, de stad van vrede.
En Jezus is zelf leeft dat woord: ‘geef dan aan God wat van God is’, Hij geeft zichzelf voor Gods rijk, ten dode toe.
Zo is hij bij uitstek beeltenis van de Eeuwige, de Zoon naar Gods hart.
En wat is dan van de keizer? Wel: macht, aanzien, status, maar daarbij onderdrukking en geweld!
‘Geef dat maar aan de keizer’, zegt Jezus. ‘Dat is nu eenmaal van hem’, maar houd jijzelf daar verre van! Zet je niet in voor die machten. Vertrouw je liever toe aan hem die leven schenkt, en handel naar zijn woord.
Dat wij liefdevol om mogen gaan met ieder die we ontmoeten, van welke partij ze ook zijn, uit welk land ze ook komen, opdat wij niet vernietigen, maar levenskracht schenken en leven zoals we bedoeld zijn: naar Gods beeld en gelijkenis...
Denarie met beeltenis van keizer Tiberius (keizer van 14-37 na Christus)