Overweging van Jan Groot op de 24e zondag van het jaar, 15 september 2024.
Lezingen: Jesaja 50, 5-9a en Marcus 8, 27-35
Lees of print je de overweging liever als PDF? Die vind je hier.
Hier vind je andere overwegingen (en hier de overwegingen tot april 2023).
Overweging
Aan de Melkmarkt, in het nieuwe museum Anno,
was de afgelopen maanden een bijzondere tentoonstelling.
Je zag er werk van de kunstenaar Jasper Abels.
‘Turning Pages’, zo heette deze kleine tentoonstelling.
In elke ruimte stond letterlijk een bladzijde centraal
uit de geschiedenis van Zwolle,
telkens een pagina waarop de vrijheid van mensen in het geding is.
Die zwarte bladzijde werd dan a.h.w. omgeslagen,
door er door prachtige, artistieke foto’s omheen te hangen.
Ik werd in één van de kamers bijzonder geraakt.
In het midden ervan liggen documenten uit het jaar 1730, processen-verbaal.
Hier in Zwolle worden dan twee mannen in het openbaar terechtgesteld:
Gerrit Banders en Andries Bilevelt.
De aanklacht was: ‘sodomie’, seksuele mannen-liefde.
In heel Nederland kregen rond 1730
in het totaal 70 mannen daarvoor de doodstraf,
en 200 anderen kregen minder zware straffen.
Met name deze kamer schokte me,
omdat ik deze zwarte bladzijden uit onze geschiedenis
domweg niet kende, ik had me dit nooit gerealiseerd..
Maar het mooie was een contrast: aan de wanden van die kamer
hingen schitterende hedendaagse foto’s van mannen, fiere gestalten,
vrijheid in beeld!
Het gaat me vandaag, vanwege de schriftverhalen,
om een tragiek die zo oud is als de wereld:
mensen, vrouwen en mannen, worden
om hun overtuiging, hun geaardheid, hun eigenheid
gepest, bespot, uitgescholden, tot en met marteling en moord:
telkens in de kiem gesmoorde vrijheid.
Kijk eens mee naar die lezing uit Jesaja.
De hoofdpersoon daar wordt uitgescholden, bespuugd, gefolterd,
maar ……….. hij is onverschrokken, deinst niet terug,
hij kijkt zijn folteraars in de ogen.
Zijn kracht? ‘God helpt mij’, zijn innerlijk is in goede handen!
En dan dat evangelie. Het is bij Marcus een sleuteltekst.
Aan de orde is de vraag naar Jezus’ identiteit: ‘wie ben ik volgens jullie?’
Petrus antwoordt: ‘U bent de Messias’,
het komt uit de grond van zijn hart.
Maar …. de vrienden moeten goed weten
wat ‘messias’ in het geval van Jezus betekent.
Daarover mag geen misverstand bestaan.
Hij leert hun dat hij veel zal moeten lijden:
hij gaat worden verworpen, ja zelfs gedood,
maar op de derde dag zal hij eruit opstaan.
En dan onmiddellijk is er dezelfde Petrus,
die tegen Jezus tekeer gaat en hem ‘fel terechtwijst’:
een lijdende, een gedode Messias Jezus
dat kan voor hem onmogelijk.
Maar het keert als een boemerang bij hem terug:
‘ga weg, achter mij, duivel…’, zegt Jezus,
je hebt niets van mij en niets van God begrepen.
Maar, het is in dit verband bijzonder:
dezelfde Petrus wordt volgens de traditie zelf martelaar,
gekruisigd in Rome vanwege zijn geloof in Jezus Messias;
volgens de overlevering wil Petrus met zijn hoofd naar beneden
gekruisigd worden.
‘Wie ben ik volgens jullie?’
Jezus van Nazareth, degene die ons hier ten diepste met elkaar verbindt,
gaat onverschrokken en vrij zijn weg.
Hij hoort en ziet mensen aan de rand,
haalt mensen naar voren die maatschappelijk onder vuur liggen,
in hun vrijheid bedreigd worden.
Hoe meer hij dat doet, hoe meer er vanuit de gevestigde orde
De tegenstand groeit en groeit.
Hij weet het, ik loop hiermee grote risico’s, dit kan verkeerd aflopen.
En dat doet het ook. Hij krijgt na een schijnproces de doodstraf,
‘aan het kruis met hem’, wordt er dan geroepen. En dat gebeurt.
Hij blijft fier, rechtop, en op de derde dag:
‘Hij leeft door de dood heen, een lévende geliefde’.
Dat is Pasen. Het kruis in het midden, Jezus’ lijden wordt niet vergoelijkt,
zijn wonden blijven zichtbaar, maar er valt in de ochtend van de derde dag
van Godswege een groot helder licht op.
Er worden verhalen en beelden van licht rond het kruis gezet,
en zo wordt de bladzijde van zijn sterven door God omgedraaid,
in het volste licht gezet.
Het evangelie van vandaag eindigt met grote, indringende woorden:
‘ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen,
maar wie zijn leven verliest omwille van mij en het evangelie,
zal het behouden’.
Jezus verheerlijkt daar het lijden niet, het gaat hem erom
hoe vrij en bewogen wij met elkaar leven.
Níet staan voor mijn eigen hebben en houden, niet mijn ego als kroonjuweel,
maar staan voor wat goed is en mensen vrij en gelukkig maakt.
Er schuilt grote betekenis in onverschrokkenheid;
altijd weer zijn er mensen die dat laten zien,
in dictaturen bijvoorbeeld, met gevaar voor eigen leven.
Ik denk aan de moed van de Russische dissident Navalny,
en velen van zijn lotgenoten, wereldwijd;
Amnesty International blijft maar doorgaan om aandacht voor hen te genereren.
Er schuilt grote betekenis in zoveel gewone mensen, mensen zoals wij,
die hun overtuiging laten spreken, en tegen de hoofdstroom in,
kleine dapperheid laten zien. Voorbeelden genoeg.
Er schuilt grote moed in vrouwen en mannen,
die fier ín en uit hun eigenheid en geaardheid
kunnen leven, vríj om te mogen zijn wie zij zijn.
Het kruis van Christus staat voor de Geest van Jezus,
die uit liefde en in grote vrijheid
zichzelf heeft gegeven, gebroken als brood.
Het tafellied bezingt hem
‘als een dode die niet dood is,
als een levende geliefde’.
In de katholieke wereld
noemen wij hem nogal eens, bijna teder: ‘Onze lieve Heer’!
