Overweging van Anneke Grunder OP op zondag 28 januari 2024, de dag van Thomas van Aquino.

Lezingen: Deuteronomium 18,15-20 en Marcus 1,21-2

Lees of print je de overweging liever als PDF? Die vind je hier.

Hier vind je andere overwegingen (en hier de overwegingen tot april 2023).

Verkondiging

Beste mensen, lieve broeders en zusters,

Onze zoektocht naar God, en naar wat waar en goed en zuiver is, is geen simpele onderneming. Ook niet in onze tijd, waarin we zoveel kennis hebben, zelfs kunstmatige intelligentie. Er is immers ook zoveel kwaad, zoveel onrecht en machtsvertoon, zoveel dat niet waar en goed is. Ervaringen daarmee trekken diepe sporen  in het leven van betrokkenen en ze maken voor velen de blik op onze toekomst onzeker en onze kijk op wie God daarin is, troebel.

Bovendien is God voor velen van ons een geheim dat groot is, te groot om te behappen. En zijn woord is soms te overweldigend om onder ogen te zien. Wat dat betreft lijken we soms op de Israëlieten die Gods vuur en geestdrift maar moeilijk verdragen. Als je je met God inlaat heeft dat immers consequenties.

Gelukkig komen uit onze gelovige traditie steeds weer mensen voort die een antenne hebben ontwikkeld voor Gods woord. Zij durven naar de Eeuwige te luisteren en kunnen Zijn spreekbuis zijn. Soms bevend en tegenstribbelend, zoals Mozes. Maar Mozes gíng! Hij besefte dat hij degene was, die als profeet Gods Woord onder de mensen moest brengen, opdat ze de weg naar het beloofde land zouden gaan. Hij zegt ons Gods belofte aan:

Ik zal in uw midden profeten laten opstaan zoals jij.
Ik zal hun mijn woorden ingeven,
en zij zullen het volk alles overbrengen wat ik hun opdraag.

Zo hebben in Israël moedige mensen, verbonden met de Eeuwige, woorden van kritiek en van hoop overgebracht om het volk de weg te wijzen naar hun God en zijn rijk. Denk maar aan profeten als Elia, Samuël, Jesaja, Jeremia en zovele anderen. Zij spreken ook nu nog tot ons.

Ook in de christelijke tijd stonden mensen op die Gods woord wilden verkondigen. Onze Orde is er zelfs voor gesticht en gaat door met dit werk. Ze bracht een aantal grote verkondigers voort, zoals Thomas van Aquino, onze patroonheilige. Hij was filosoof, theoloog en kerkleraar. Hij dacht vernieuwend na over God en zijn mensen. De scheiding tussen hemel en aarde, God en mensen, was groot in zijn tijd. Men zag God uit respect als hoog en ver weg. Maar Thomas dacht God niet als een verre God uit een andere orde. Hij schilderde een nabije God. Zijn heilzame aanwezigheid en leiding is volgens hem in de schepping te vinden. God zoeken, ‘schouwen’ is voor hem: je richten op de hele menselijke werkelijkheid als vindplaats van God.

Door die manier van kijken treedt God ónze werkelijkheid  binnen. Daarmee ontstond opnieuw aansluiting bij het Bijbelse denken. Dat was nieuw in die tijd. Latere Dominicaanse denkers als Edward Schillebeeckx, Gustavo Gutierrez en Erik Borgman zijn daar op doorgegaan. Zij beseffen dat wij mensen denken vanuit een eigen culturele en sociale achtergrond. Ze laten zien dat waarheid en goedheid grootheden zijn die gestalte krijgen in concrete situaties. Godsverbondenheid, liefde, waarheid zijn voor hen geen abstracte begrippen, maar ze moeten geleefd worden. En met die manier van kijken  zijn ze schatplichtig aan Thomas.

Maar Thomas en zijn opvolgers hebben daarin natuurlijk weer veel te danken aan Jezus van Nazareth, de mens naar Gods hart. Hij was in staat mensen met zijn woord in het hart te raken, niet omdat het zo geleerd was, maar omdat het zo doorleefd sprak en heel dichtbij mensen stond. Hij sprak daardoor met gezag, zegt Marcus. Dat werd zelfs gezien door mensen die gevangen zaten in, ‘bezeten werden door’ angst, pessimisme of destructieve gedachten. Mensen gevangen in een geest die hun levensweg vertroebelt. Ze herkenden in hem toch de ‘heilige van God’, het Licht in het donker, het ware Woord in al wat onwaar is.

Die herkenning kan dan ook bedreigend zijn, want ze roept de weg tot verandering in hen wakker. De man in de synagoge roept daarom: ‘Wat hebben wij met elkaar te maken?’ Ofwel: ‘Blijf maar weg’. Herstel afhouden omdat het nieuwe te eng is, het is maar al te menselijk.

Maar Jezus laat zich niet tegenhouden. Hij vermoed in deze mens achter de vernietigingsdrang een grote levenskracht en legt die drang daarom rustig, maar krachtig, met enkele woorden het zwijgen op. Het is een liefdevol en bevrijdend spreken, dat licht en ruimte van leven schept.

En de kwade geest trekt uit de man weg. Nieuw leven kan in hem vorm krijgen. Zo heeft Jezus in zijn genezend werk het Woord concreet gemaakt en gedaan.

Zo heeft ook Thomas begrepen dat het scheppend woord van de Eeuwige doorgaat in het werk van mensen van goede wil, in verkondigers van alle tijden, en in Jezus Messias, Gods mens geworden Woord.

Ik bid ons allen toe dat wij met hen blijven zoeken naar wat waar en oprecht en goed is. Dat we bevrijdend durven spreken ook als luide statements die uitsluitend werken zich groot maken.

Dat wij de weg van het Verbond mogen gaan, opdat Gods rijk kome.

Sandro Botticelli, Thomas van Aquino, 1482