Foto: Dick Vos.
Wat hadden we een bijzondere inspiratiedag rondom intimiteit afgelopen Valentijnsdag. Lees alle bijdragen van de sprekers terug in deze reader en lees hieronder een verslag van de dag door het Nederlands Dagblad.
Heeft de kerk iets te zeggen over ons lichaam? Bijvoorbeeld over seks? Het dominicanenklooster in Zwolle greep Valentijnsdag aan om daar een inspiratiedag te organiseren over liefde, lijf en de kerk.
Zwolle
‘Leg je hand eens onder je bil’, zegt theoloog Susanne de Jong-Tennekes. Het lichaam doet direct volop mee op deze inspiratiedag over liefde, lijf en de kerk.
Voordat de sprekers hun inleiding houden, doen de deelnemers een oefening die hen helpt te ‘landen’. Het gaat erom de ruimte te voelen. Dat is in dit geval de oude refter van het dominicanenklooster in Zwolle. Een langwerpige zaal, waarvan de muren met hout zijn bekleed. De Jong-Tennekes doet het voor en gaat op haar hand zitten. De veertig deelnemers doen het bijna allemaal na. ‘Kun je nu met je bil door je hand heen de stoel voelen? En kun je nu met je bil door je hand heen de grond voelen?’ Niemand lijkt raar op te kijken van deze vraag.
Een man op de voorste rij reageert enthousiast. ‘Er verandert echt iets, maar wat? Ruimte, het is ruimte.’
intimiteit
Wat heeft de kerk te zeggen over lichamelijkheid en seksualiteit? Kan ze daar eigenlijk nog over spreken, na alle misbruikschandalen? Ja, graag, is de gedachte achter deze inspiratiedag. De kerk moet werk maken van intimiteit, er beter in worden.
Theoloog en lekendominicaan Erik Borgman doet een voorzet en vertelt wat de kerk zou kunnen zeggen over lichamelijkheid en seksualiteit. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie werd eind 1965 bepaald dat voorbehoedmiddelen geen taboe zijn. Die uitspraak leidde tot eerherstel van seks, zegt Borgman. Een kerkelijk document dat toen werd uitgebracht, nodigde getrouwde stellen uit tot ‘kuise intimiteit’. In de woorden van Borgman: ‘Goed vrijen is een concrete en belichaamde uitdrukking van een goede relatie, van het spel van geven en nemen.’
Dat woord kuisheid heeft niet te maken met preutsheid. ‘Kuis betekent niet dat je afziet van een al te grote hartstocht, of dat je onder de dekens vrijt en het licht uitlaat. Het betekent dat je de ander niet gebruikt ten dienste van je eigen doelen, in dit geval je eigen bevrediging. Wij zijn geen middelen tot elkaars orgasme’, aldus Borgman.
Wat dan wel? ‘Seks is geen wederzijdse zelfbevrediging, seks is wederzijdse zelfovergave. Je letterlijk blootgeven aan elkaar in het vertrouwen dat de ander je niet zal misbruiken of gebruiken, maar je zal eren en respecteren.’
Als partners zichzelf in hun seksleven aan elkaar geven, is dat een afspiegeling van God.
Na de lezingen is het lichaam weer aan de beurt. In de meditatieruimte van het klooster, helemaal bovenin met uitzicht op de stad, ruikt het naar essentiële oliën. De schoenen moeten uit voor de dansworkshop van Susanne de Jong-Tennekes. De knielbankjes en yogamatjes blijven in de kast. Deze workshop gaat over ‘bewegen in de verhalen van de Bijbel’. In dit geval Psalm 139: ‘Heer, U kent mij, U doorgrondt mij, U weet het als ik zit of sta.’
tweetallen
In tweetallen bewegen de deelnemers op de zinnen ‘U omsluit mij van achteren en van voren, U legt uw hand op mij’. De een is de dichter, de ander is God. Hoe voelt het, als Hij je omsluit van voren? De deelnemers draaien al zwierend om elkaar heen. Het ene tweetal heel dicht bij elkaar, intiem, geknield. Het andere houdt meer afstand.
‘Als ik wist dat dit een dansworkshop was, zou ik niet zijn gegaan’, geeft deelneemster Gerarda van Mourik toe. ‘Maar ik vond het juist heel goed om even uit mijn hoofd te komen en te gaan voelen en ervaren.’
Ze is theoloog en sinds januari werkzaam als geestelijk verzorger. Die beroepsmatige interesse bracht haar op deze inspiratiedag.
aanraking
‘Ik schreef mijn afstudeerscriptie over aanraking in het pastoraat’, vertelt ze. ‘Je kunt je als pastor wel aan allerlei protocollen houden, maar dan ga je eraan voorbij dat je een lichamelijk mens bent.’ Juist dat lichaam moet meedoen om te kunnen aanvoelen wanneer het gepast is iemand tijdens een pastoraal gesprek aan te raken. En wanneer niet. ‘Dat kun je niet met je hoofd bepalen. Juist als je alleen met richtlijnen bezig bent, verlies je dat uit het oog. Als pastors moeten we dus in contact komen met onze eigen lichamelijkheid.’
En dat gebeurt volop in de dansworkshop. De zin ‘U legt uw hand op mij’, mag ook tot uiting worden gebracht, geeft De Jong-Tennekes aan. ‘Maar alleen als het gepast voelt’, benadrukt ze.
Tegen etenstijd schuiven de deelnemers aan bij het avondgebed van de kloosterbroeders. Ook daar doet het lichaam mee. Staan, zitten, buigen, een kruisje slaan.